Phân tích kỹ thuật (PTKT) – lý thuyết, ứng dụng và phản biện

[ekidvnn]

Chúng ta có thể lấy một ví dụ cho điều này. Sự xuất hiện của một mẫu hình Triple Top (Ba Đỉnh) có thể là một tín hiệu từ đồ thị kỹ thuật của VN-Index cho thấy thị trường sắp rơi vào downtrend dài hạn. Và thực sự là sau đó thị trường đã rơi vào một downtrend khủng khiếp nhất trong lịch sử của VN-Index.
2.2. Những nguyên lý cơ bản của lý thuyết Dow
Mặc dù có vài nguyên lý trong lý thuyết này đã bị lỗi thời hoặc có một số nhược điểm nhất định khi áp dụng vào thực tiễn nhưng việc nghiên cứu chúng vẫn tỏ ra khá thú vị.
2.2.1. Giá phản ánh tất cả các hành động của thị trường
Mọi thông tin (các yếu tố cơ bản, các yếu tố chính trị, các yếu tâm lý, các yếu tố khác trên thực tế) và tất cả các kiến thức của tất cả những người tham gia vào thị trường (nhà giao dịch, nhà đầu tư, nhà quản trị danh mục…) được phản ánh ngay vào trong giá.

[ekidvnn]

Một thí dụ sống động trong trường hợp này là cổ phiếu FPT. Sự sụt giảm khủng khiếp kéo dài từ đầu năm 2007 đến giữa năm 2008 có rất nhiều nguyên nhân. Nguyên nhân dễ thấy nhất là cuộc khủng hoảng tài chính quốc tế. Tuy nhiên, để có được một sự sụt giảm ”ấn tượng” như vậy thì còn phải kể đến sự cộng hưởng của vấn đề đa dạng hoá gây tranh cãi của tập đoàn, sự thoái vốn của Intel và động thái bán ra của một số cổ đông chủ chốt... Tất cả những vấn đề đó xét cho cùng đã được phản ánh vào trong giá. Không phải ngẫu nhiên mà giá rớt thẳng từ 210,000 xuống 23,000 và cũng không phải ngẫu nhiên khi giá lần lượt phá vỡ các ngưỡng chống đỡ mạnh trước đó. Các cổ đông đã chiết khấu tất cả những điều đó rồi.
2.2.2. Thị trường có 3 sự dịch chuyển
Theo đánh giá của chúng tôi, đây là một trong những nguyên lý mang màu sắc cơ bản và tâm lý hành vi nhiều nhất của lý thuyết Dow. Những nhận xét và phân tích của Dow ở đây không chỉ hữu ích cho những người theo trường phái phân tích kỹ thuật mà cho cả những người theo trường phái phân tích cơ bản thuần tuý tại Việt Nam.
Trước hết, Dow cho rằng thị trường luôn tồn tại sự dịch chuyển chính (primary movement). Đây luôn là sự dịch chuyển quan trọng nhất vì nó ảnh hưởng đến chiến lược đầu tư dài hạn và cũng là thứ được các nhà đầu tư dài hạn quan tâm nhất.

[imported_ailopdiu]

Trong một thị trường giá lên (bull market) thì khái niệm này được hiểu như một sự dịch lên trên một cách rộng lớn trong ít nhất là 18 tháng. Còn trong một thị trường giá xuống (bear market) thì đó sẽ là một sự giảm giá kéo dài và sẽ ngừng lại khi có những sự phục hồi đáng kể trong giá cổ phiếu. Downtrend trong trường hợp này thường kéo dài từ 1 đến vài năm.



Tuy nhiên, vấn đề mà chúng ta cần biết là làm sao nhận biết được khi nào thì sự dịch chuyển chính sẽ kết thúc. Có nhiều cách để nhận biết và chúng tôi sẽ từ từ hướng dẫn trong những chương sau khi chúng ta đi sâu vào các công cụ kỹ thuật. Còn bây giờ chúng ta sẽ tiếp tục với những phản ứng thứ cấp (secondary reaction).
Những phản ứng thứ cấp là chuyển động làm ngắt quảng xu thế của sự dịch chuyển chính theo hướng đối nghịch. Có một đặc điểm rất dễ nhận biết của các phản ứng này là sự sụt giảm hay sự gia tăng giá bằng khoản 1/3 đến 2/3 xu hướng trước đó.
Các phản ứng thứ cấp đôi khi làm cho những nhà đầu tư dài hạn cảm thấy lo lắng. Điểm cần lưu ý khi chúng tôi đề cập đến khái niệm nhà đầu tư dài hạn ở đây bao gồm cả những người đầu tư dài hạn theo phân tích cơ bản lẫn phân tích kỹ thuật. Một số người vẫn duy trì quan điểm rằng phân tích kỹ thuật chỉ dành cho những tay đầu cơ thiếu tầm nhìn dài hạn. Chúng tôi không hề bài bác hay phản đối ý kiến này vì sự tranh cãi là vô ích. Chúng tôi chỉ xin nêu ra hai ví dụ thực tế:
Thứ nhất, những nhà đầu cơ (nhất là ở Việt Nam) thường hay giao dịch và tìm kiếm lợi nhuận lớn trên thị trường dựa vào các thông tin nội gián về doanh nghiệp. Như vậy là họ đầu cơ dựa trên phân tích cơ bản đấy chứ!
Thứ hai, khi bạn phân tích kỹ thuật theo các khung thời gian lớn thì độ chính xác thường cao hơn và loại bớt được nhiều tín hiệu nhiễu của thị trường. Người ta có thể phân tích các chu kỳ lên đến 10, 20 thậm chí hàng trăm năm. Vậy chẳng lẽ các nhà đầu cơ cũng sử dụng những phân tích dạng này? Thực tế sẽ chứng minh cho bạn thấy là sử dụng phân tích kỹ thuật hay phân tích cơ bản để đầu tư ngắn hạn hay dài hạn là tuỳ thuộc vào quan điểm của bạn chứ không phải vì bản chất của chúng. Phù hợp hay không phù hợp là do nhà đầu tư.
Trở lại với những phản ứng thứ cấp, chúng thường kéo dài từ 3 tuần đến nhiều tháng, thông thường 3 tháng. Vì vậy đối tượng quan tâm là những nhà đầu tư ngắn hạn. Điều chúng tôi cần nhấn mạnh là một nhà đầu tư mua cổ phiếu và nắm giữ trong vòng 3 tháng sau mới bán thì vẫn được coi là đầu tư ngắn hạn. Trong khi đó ở Việt Nam, chỉ cần nắm giữ lâu hơn T+4 thì có khi đã được gọi là ”đầu tư dài hạn” rồi. Và sự thật thì thuật ngữ này cũng bị lạm dụng một cách quá mức trong thời gian gần đây và đôi khi nó có nghĩa là ”Tôi đang bị lỗ”. Chẳng hạn khi đang ngồi trên sàn chứng khoán, một ai đó hỏi bạn rằng: ”Bạn đã mua cổ phiếu STB trước đây với giá 35,000 và bạn có dự định nắm giữ tiếp không?” Bạn trả lời là ”Có”. Hiểu theo nghĩa thông thường, bạn đang đầu tư dài hạn cổ phiếu này. Còn theo một khía cạnh khác, bạn đang bị lỗ 40% vì giá STB vào ngày 16/06/2010 chỉ có 21,000!

[pham10decor]

Những sự dịch chuyển nhỏ là phần cuối cùng trong nguyên lý này. Những dịch chuyển nhỏ này có thể coi là những con dao hai lưỡi. Một điều dễ nhận thấy tại các sàn giao dịch là nhiều nhà đầu tư Việt Nam đang mắc phải hội chứng “nghiện bảng điện”. Xem bảng giá chứng khoán thường xuyên sẽ giúp bạn theo dõi sát sao biến động của thị trường nhưng nếu làm việc này quá nhiều có thể khiến bạn bị chìm đắm vào những dao động thứ cấp của thị trường mà quên đi xu hướng chính đang dịch chuyển như thế nào. Điều này là cực kỳ nguy hiểm nhất là đối với những nhà đầu tư. Nó sẽ làm chúng ta đi chệch mục tiêu của mình.
2.2.3. Những đường xu hướng chỉ ra sự dịch chuyển
Xu hướng thường xảy ra theo ba giai đoạn riêng biệt. Sự phân biệt giữa các giai đoạn này, nhất là trong các giai đoạn chuyển tiếp hầu như rất khó nhận biết tại Việt Nam. Tuy nhiên, cũng có một vài kinh nghiệm để chúng ta có thể nhận biết điều này nhưng trước hết hãy đề cập sơ qua về các định nghĩa chính thống.
Một xu hướng lớn thường xảy ra trong ba giai đoạn riêng biệt:
Giai đoạn tích luỹ: thể hiện việc mua có hiểu biết các nhà đầu tư tinh thông . Những giai đoạn này đôi khi được coi là những giai đoạn lạc quan hay bi quan thái quá của thị trường. Ví dụ trong những lúc thị trường sụt giảm tương tự như giai đoạn đầu năm 2009 thì hầu hết các nhà đầu tư trên thị trường đều vô cùng chán nản với cả một khoảng thời gian sụt giảm quá dài phía trước. Chỉ có những nhà đầu tư thực sự kiên nhẫn và quyết đoán mới có thể mua trong những giai đoạn như vậy
Giai đoạn tham gia công chúng: xảy ra khi các mức giá bắt đầu gia tăng một cách nhanh chóng và những tin tức kinh doanh sẽ được cải thiện. Đây có thể coi là giai đoạn tăng nóng của thị trường. Khi đó sẽ có sự hỗ trợ của các thông tin cơ bản từ vĩ mô đến vi mô. Điều này sẽ khiến cho các nhà đầu tư trở nên lạc quan hơn và tham gia thị trường nhiều hơn.
Giai đoạn phân phối: khi những tin tức kinh tế trở nên tốt hơn và khi khối lượng có tính chất đầu cơ và sự tham gia công chúng gia tăng. Những giai đoạn này thường có khối lượng lớn và đột biến trong những phiên giao dịch quyết định.
Ba giai đoạn của thị trường đầu cơ giá lên: (bull market)
Giai đoạn đầu tiên là giai đoạn tích tụ. Giai đoạn như vậy sẽ bắt đầu bằng sự chán nản và kết thúc với sự lạc quan. Thông thường nó sẽ mở đầu bằng các thông tin tồi tệ nhất và sự chán nản của nhà đầu tư sẽ lên tới mức tột cùng. Những người bán trong các giai đoạn như vậy thường là do các nhu cầu tài chính cá nhân quá cấp thiết nên mới bán tại những thời điểm giá đã xuống quá thấp như vậy.
Thông thường chỉ những nhà đầu tư thực sự có tầm nhìn, bản lĩnh và kiến thức mới có thể cảm nhận được rằng tình hình thị trường tuy đang bị đè nén và bi quan nhưng sẽ đảo chiều. Khi đó họ sẵn sàng mua tất cả các cổ phiếu được chào bán bởi các nhà đầu tư đang có tâm lý bi quan. Tuy nhiên, cũng phải hết sức lưu ý rằng rất có khả năng vốn sẽ bị chôn khá lâu trong thị trường vì giai đoạn này thường kéo dài khá lâu.
Những nhà đầu tư này thường áp dụng phương pháp mua vào từ từ trong các phiên điều chỉnh. Các báo cáo tài chính vẫn phản ánh tình hình tồi tệ của thị trường trong giai đoạn này nhưng các tin xấu đã gần như bão hoà. Giao dịch trên thị trường ở mức trung bình nhưng đã bắt đầu các đợt tăng giá đợt tăng giá nhỏ.
Tiếp theo là giai đoạn tham gia công chúng. Đây là giai đoạn dễ chịu nhất đối với các nhà đầu tư. Giá cổ phiếu tăng mạnh do những sự cải thiện trong điều kiện kinh doanh. Hoạt động thị trường cũng tăng lên do có các thông tin tốt về tình hình kinh doanh cũng như xu thế tăng thu nhập trên một cổ phiếu của công ty, gây nên sự chú ý của công chúng. Trong giai đoạn nhưng giai đoạn như vậy các nhà phân tích kỹ thuật thu hoạch được lợi nhuận cao nhất
Cuối cùng là giai đoạn phân phối. Đây có thể coi là giai đoạn giàu cảm xúc nhất của thị trường. Công chúng lao vào sàn giao dịch và khối lượng giao dịch được duy trì ở mức rất cao trong suốt giai đoạn này. Giá tăng mạnh do sự kỳ vọng quá mức và đầu cơ. Tất cả các tin tức tài chính đều tốt đẹp, giá tăng đột biến, các tin tức giá cả được đưa lên trang đầu của báo chí. Thông thường, số cổ phiếu các đợt phát hành mới được đưa ra hàng loạt. Chỉ những nhà đầu tư tỉnh táo và đủ không ngoan mới có thể mạnh dạn bán cổ phiếu trong những giai đoạn như vậy.
Ba giai đoạn của thị trường đầu cơ giá xuống: (bear market)
Thị trường đầu cơ giá xuống thường kéo dài hơn các thị trường đầu cơ giá lên. Tuy nhiên, nó cũng có ba giai đoạn rõ ràng với những đặc điểm khác nhau.
Giai đoạn đầu tiên là giai đoạn phân phối. Giai đoạn này thường bắt đầu từ việc nhà đầu tư từ bỏ các kỳ vọng từ giai đoạn ba của thị trường bull market trước đó. Nhà đầu tư có tầm nhìn cảm nhận được rằng lợi nhuận đã đạt mức đặc biệt cao và bắt đầu bán cổ phiếu mình nắm giữ. Khối lượng giao dịch vẫn duy trì ở mức cao nhưng có xu hướng giảm trong đợt tăng giá. Công chúng vẫn sôi động nhưng đã bắt đầu có dấu hiệu chập chờn vì hy vọng về lợi nhuận bắt đầu tắt dần.
Những đặc điểm này rất quan trọng đối với những nhà đầu tư dài hạn cũng như những người trading ngắn hạn vì nó sẽ cho thấy nguy cơ về sự thua lỗ lớn lao sắp xảy ra.

Tiếp theo sau đó là giai đoạn hoảng loạn. Trong những giai đoạn như vậy, giá cổ phần giảm do sự sụt giảm mức độ hoạt động kinh doanh và lợi nhuận. Số người mua giảm đi đáng kể trên thị trường còn những người bán thì mất bình tĩnh. Xu hướng giảm giá gia tăng đột ngột, trong khi khối lượng giao dịch tăng không bình thường thể hiện sự chốt lời quyết liệt của các nhóm nhà đầu tư.
Cuối cùng là giai đoạn bán bắt buộc. Đây thực sự là cơn ác mộng cho những nhà đầu tư có mức giá vốn cao. Do tình trạng suy giảm những thông tin, cổ phiếu được bán ra bất chấp dưới giá trị của chúng. Hành động bán bắt buộc của những người nắm giữ cổ phiếu trong giai đoạn hoảng loạn, hoặc đã mua trong giai đoạn hoảng loạn vì giá cổ phiếu lúc đó có vẻ là rẻ so với mấy tháng trước đó. Các tin tức về tình hình kinh doanh bắt đầu xấu đi. Việc giảm giá cổ phiếu không đột ngột như ở giai đoạn hoảng loạn, nhưng vì còn có những người phải bán bắt buộc vì họ cần tiền cho các nhu cầu khác. Các cổ phiếu Bluechip giảm giá từ tốn hơn vào cuối giai đoạn




Chúng tôi thường hay nói với nhau rằng tài năng thực sự của một người kinh doanh chứng khoán thể hiện trong một thị trường giá xuống chứ không phải là thị trường giá lên. Vì thông thường ở Việt Nam, khi thị trường tăng hầu hết mọi người đều có lời và những người đầu tư nghiệp dự đôi khi lại đạt được mức lợi nhuận nhiều hơn những người chuyên nghiệp!
Tuy nhiên, trong một thị trường giá xuống mà đôi khi chúng ta hay gọi là ”máu nhuộm Bến Chương Dương” thì chỉ có những trade đẳng cấp thực sự mới thoát được và có lời.
2.2.4. Các mối quan hệ giá và khối lượng tạo ra nền tảng cơ bản
Mối quan hệ cơ bản là khối lượng tăng khi giá phục hồi và thu hẹp khi giá giảm. Đây là mội quan hệ thông thường mà chúng ta thường thấy. Tuy nhiên, trong con mắt của Dow thì nếu như xảy ra mối quan hệ ngược lại thì ông cho rằng đó là một tín hiệu đảo chiều xu hướng đáng tin cậy:
”Nếu khối lượng trở nên ứ đọng khi giá tăng và gia tăng khi giá giảm, cảnh báo rằng xu hướng chính sớm bị đảo ngược”
Tý nữa trong phần phản biện chúng ta sẽ đề cập lại vấn đề này.
2.2.5. Hành động giá xác định xu hướng
Dấu hiệu tăng giá được đưa ra khi sự tăng giá liên tiếp tạo ra các đỉnh cao hơn và sự giảm giá xen vào tạo thành các đáy cao hơn. Áp dụng nguyên tắc ngược lại đối với dấu hiệu giảm giá.